Waarom we geneigd zijn mensen te kiezen die op ons lijken
In deze blog duiken we diep in het fenomeen van affiniteitsbias, een subtiele maar krachtige blinde vlek die onze keuzes en oordelen over anderen beïnvloedt. We onderzoeken waarom we onbewust geneigd zijn mensen te prefereren die op ons lijken, wat dit betekent voor onze interacties en beslissingen, en hoe we deze bias kunnen herkennen en aanpakken.
Wat is affiniteitsbias?
Affiniteitsbias is de neiging om voorkeur te geven aan mensen met wie we een gemeenschappelijke achtergrond, interesses, waarden of kenmerken delen. Dit kan gaan over uiterlijke kenmerken zoals leeftijd, geslacht, etniciteit, maar ook over minder zichtbare zaken zoals opleiding, hobby’s of communicatiestijl.
Deze bias ontstaat omdat herkenning en overeenkomsten ons comfort bieden. Ons brein registreert gelijkenissen als veilig en betrouwbaar, waardoor we sneller een positieve indruk vormen van “mensen zoals wij”.
Hoe werkt affiniteitsbias in de praktijk?
Voorbeelden:
- Werving en selectie: Recruiters selecteren vaker kandidaten wiens profiel of persoonlijkheid lijkt op hun eigen ervaringen of dat van hun directe omgeving.
- Teamvorming: Mensen voelen zich sneller verbonden met collega’s die dezelfde culturele achtergrond hebben of vergelijkbare interesses delen.
- Netwerken: We bouwen meestal netwerken op met gelijkgestemden, waardoor nieuwe perspectieven buiten het netwerk zelden worden verkend.
Gevolgen:
- Minder diversiteit binnen organisaties of sociale groepen.
- Beperkte innovatie doordat ideeën vanuit verschillende invalshoeken minder snel worden meegenomen.
- Onbewuste uitsluiting van talentvolle mensen die anders zijn dan de meerderheid.
Psychologische mechanismen achter affiniteitsbias
Cognitieve gemakzucht
Het kost minder mentale energie om met ‘bekenden’ om te gaan. Onze hersenen zoeken naar snelle heuristieken om beslissingen te nemen — ‘als iemand op mij lijkt, is hij/zij waarschijnlijk betrouwbaar’.Behoefte aan bevestiging
Mensen zoeken vaak bevestiging van hun eigen normen en waarden. Anderen die hetzelfde denken versterken ons zelfbeeld.Groepsidentificatie
Door het identificeren met een groep waarin je jezelf herkent (in-group), versterk je sociale cohesie. Tegelijkertijd leidt dit tot uitsluiting van de ‘out-group’.
Affiniteitsbias versus andere biases
Hoewel affiniteitsbias specifiek draait om voorkeur voor gelijkenis, overlapt het soms met andere cognitieve biases:
- Bevestigingsbias: Terwijl bevestigingsbias ervoor zorgt dat je informatie zoekt die jouw overtuigingen ondersteunt, zorgt affiniteitsbias ervoor dat je vooral mensen kiest die jouw wereldbeeld delen.
- Stereotypering: Stereotypen kunnen voortkomen uit affiniteitsgevoelens doordat je bepaalde groepen makkelijk categoriseert.
- Halo-effect: Als iemand op jou lijkt (affiniteit), ben je sneller geneigd positieve eigenschappen toe te schrijven (halo-effect).
Dit laat zien hoe biases elkaar versterken en complexe patronen in onze waarneming veroorzaken.
Reflectie-oefening: Herken jouw eigen affiniteitsbias
Neem even de tijd voor deze korte oefening:
- Denk aan het laatste team waar je mee werkte of een groep waar jij deel van uitmaakt.
- Welke kenmerken hebben de meeste leden gemeen?
- Welke verschillen vallen jou juist op? Waren deze verschillen bewust gekozen door de groep?
- Kun je bedenken waarom jij mogelijk sneller contact maakte met sommige leden dan met anderen?
Door bewust stil te staan bij deze vragen krijg je inzicht in hoe jouw voorkeuren gevormd worden door affiniteit.
Strategieën om affiniteitsbias te verminderen
Het herkennen van affiniteitsbias is de eerste stap; daarna kun je actief werken aan het doorbreken ervan:
1. Vergroot bewustzijn
Praat openlijk over bias binnen teams en organisaties zonder schuldgevoel maar vanuit nieuwsgierigheid.
2. Zoek actief diversiteit
Stel jezelf als doel mensen uit verschillende achtergronden te betrekken bij projecten of gesprekken.
3. Pas gestructureerde selectieprocessen toe
Gebruik objectieve criteria bij werving en beoordeling om persoonlijke voorkeuren zoveel mogelijk uit te sluiten.
4. Reflecteer regelmatig
Sta stil bij situaties waarin affiniteit jouw oordeel kan hebben beïnvloed — bijvoorbeeld tijdens evaluaties of keuzes maken.
5. Stimuleer inclusieve cultuur
Moedig waardering voor verschillen aan zodat iedereen zich welkom voelt ongeacht achtergrond of stijl.
Samenvatting
Affiniteitsbias is een natuurlijke menselijke neiging om mensen te prefereren die op ons lijken omdat zij veiligheid en herkenning bieden aan ons brein. Hoewel dit begrijpelijk is, kan het leiden tot gesloten netwerken, verminderde diversiteit en gemiste kansen voor groei én inclusie.
Door bewustwording én gerichte acties kunnen we deze blinde vlek verkleinen — wat niet alleen rechtvaardiger is maar ook leidt tot rijkere samenwerkingen en betere besluitvorming.
In het vervolg van deze cursus zullen we zien hoe affiniteitsbias verweven raakt met andere vormen van cognitieve vertekeningen zoals bevestigingsbias en stereotypering — kennis waarmee jij nog beter toegerust bent om inclusief denken in praktijk te brengen!
Volgende stap: Ga verder naar de blinde vlek Bevestigingsbias om meer inzicht te krijgen in hoe onze overtuigingen onze informatieverwerking sturen – iets wat nauw samenhangt met affiniteiten!
